Năm 2017, độ tin cậy cung cấp điện của Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) tăng mạnh. Đóng góp quan trọng vào thành công này phải kể đến việc đưa vào vận hành Trung tâm Điều hành Scada, điều khiển từ xa hệ thống điện.

Tại phòng Điều độ của 21 Công ty Điện lực trực thuộc EVNSPC giám sát, điều khiển và vận hành lưới điện của từng khu vực thuộc phạm vi quản lý, ngoài ra tại Trung tâm điều khiển chính (Main Control Center) thuộc Trung tâm Điều hành SCADA EVNSPC, 2 kỹ sư chăm chú theo dõi khoảng chục màn hình. Trước mắt họ là một màn hình rất lớn, hiển thị toàn bộ thông số vận hành của hơn 200 TBA 110 kV trên địa bàn 21 tỉnh, thành phố do EVNSPC quản lý. 

Anh Nguyễn Văn Dũng - Trưởng phòng Bảo trì - Trung tâm Điều hành SCADA cho biết: “Chỉ có 2 kỹ sư ngồi ở đây, thông qua các phần mềm của hệ thống SCADA và viễn thông chúng tôi đã có thể giám sát theo thời gian thực “trạng thái sức khỏe” của hệ thống lưới điện tại các TBA không người trực với các tiêu chí cơ bản, điện áp, dòng điện, công suất, trạng thái thiết bị, tín hiệu cảnh báo… từ đó, có giải pháp điều hành một cách ổn định, hợp lý nhất. So với trước đây, tình trạng các thông số vượt ngưỡng không còn xảy ra, góp phần thực hiện tốt công tác quản lý vận hành và giảm tổn thất điện năng”. Không những 02 kỹ sư này theo dõi điều hành hệ thống điện, mà còn theo dõi toàn bộ hệ thống mạng viễn thông để phục vụ hệ thống SCADA như mạng SDH, mạng IP network, giám sát từng thiết bị viễn thông trên phần mềm để điều hành các đơn vị xử lý khi có sự cố mất kết nối từ TBA về Trung tâm Điều hành SCADA như đứt cáp quang, hư hỏng thiết bị viễn thông…

Di chuyển chuột vào từng khu vực trên màn hình máy tính, anh Dũng chia sẻ, khi có sự cố, hoặc có thông số vận hành vượt ngưỡng, sẽ có tín hiệu cảnh báo (màu sắc, âm thanh). Lúc này, điều độ viên đương ca tại các Trung tâm điều khiển ở các tỉnh/thành phố sẽ nhanh chóng xác định vị trí sự cố hoặc điều chỉnh các thông số vận hành, từ đó chỉ huy xử lý kịp thời, chính xác, giảm thời gian xử lý sự cố, sớm cấp điện trở lại cho khách hàng, đảm bảo lưới điện vận hành an toàn, liên tục, tin cậy và kinh tế. 

Cũng theo anh Dũng, trước đây, khi xảy ra sự cố, Điều hành viên tại TBA phải gọi điện lên Phòng Điều độ của các Công ty điện lực trực thuộc và Trung tâm Điều độ Hệ thống điện miền Nam (A2) theo phân cấp, báo cáo xin chỉ thị, hoặc ngược lại, khi điều độ của các Công ty điện lực trực thuộc Tổng công ty muốn nắm bắt thông tin bên dưới, cũng phải gọi đến từng TBA. Việc này mất rất nhiều thời gian trao đổi qua lại. Thậm chí, khi phát hiện sự cố do khách hàng phản ánh, nhân viên kĩ thuật phải dò tìm thủ công để xác định nguyên nhân, khoanh vùng sự cố... Còn hiện nay, các kĩ sư tại phòng Điều độ cũng như ca trực trực vận hành tại Trung tâm Điều hành SCADA nắm bắt rất chính xác sự cố xảy ra ở đâu, từ đó có phương án xử lý kịp thời, giảm thời gian xử lý sự cố, sớm khoanh vùng cô lập sự cố và tái lập cấp điện trở lại cho khách hàng, đảm bảo lưới điện vận hành an toàn, liên tục, tin cậy và kinh tế.

Đặc biệt, hệ thống SCADA của EVNSPC cũng được kết nối với Trung tâm Điều độ Hệ thống điện miền Nam (A2) thông qua giao thức ICCP (Inter Control center Protocol), chia sẻ dữ liệu vận hành các trạm 220kV, 500kV và các nhà máy điện liên quan để phục vụ công tác điều hành cung cấp điện. Việc tự động hóa lưới điện cũng góp phần tăng năng suất lao động, giảm số lao động trực vận hành trạm; nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh do phát hiện và xử lý kịp thời sự cố cũng như thao tác chuyển đổi lưới nhanh, giảm sản lượng điện không cung cấp được, tăng điện thương phẩm, tăng doanh thu bán điện…

Ông Nguyễn Phước Quý Hải - Giám đốc Trung tâm Điều hành SCADA EVNSPC cho biết, được đưa vào vận hành từ tháng 5/2017 đến nay, Trung tâm đã điều khiển xa 216 TBA 110 kV, 1 TBA 220 kV và 1 trạm cắt 110 kV. Riêng lưới trung thế, Trung tâm đang điều khiển 905 Recloser/LSB. Qua đó, có thể khẳng định, một bước tiến lớn trong phương thức vận hành lưới điện. 

Tuy nhiên, cũng theo ông Hải, so với phương thức vận hành trước đây, việc tự động hóa lưới điện có rất nhiều ưu điểm, nhưng kèm theo cũng có không ít thách thức. Trước hết là vấn đề nhân lực. Khi đưa công nghệ hiện đại vào lưới điện, bắt buộc phải có đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, đủ năng lực để vận hành. Trong khi đó, chế độ lương/thưởng hiện nay chưa thu hút được nhân lực có trình độ cao. Đó là chưa kể, hiện ngành Điện không có chủ trương tuyển thêm nhân lực. Vì vậy, để vận hành hiệu quả hệ thống SCADA, Tổng công ty phải tuyển lựa những thành viên ưu tú từ các đơn vị, tổ chức các khóa đào tạo trong nước và nước ngoài nhằm đáp ứng yêu cầu. 

Bên cạnh đó, việc đầu tư xây dựng mới các TBA không người trực cần nguồn vốn rất lớn. Ở các trạm 110 kV hiện hữu, nhiều thiết bị cũng đã vận hành lâu năm, cần được cải tạo, thay mới để đủ điều kiện vận hành theo chế độ không người trực. Nhưng việc huy động vốn của EVNSPC càng ngày càng khó khăn. "Bài toán" cân đối tối ưu hóa chi phí, nhưng vẫn phải đảm bảo cho hệ thống hoạt động đồng bộ, hiện đại rất nan giải. 

Ông Hải cho biết, điều khiển xa là công nghệ mới và triển khai trên địa bàn rộng, nên EVNSPC phải vừa tự nghiên cứu, vừa mời tư vấn nước ngoài để lựa chọn thiết kế định hướng phù hợp. Đến nay, Trung tâm SCADA của Tổng công ty và các đơn vị thành viên đã đi vào vận hành ổn định, góp phần nâng cao độ tin cậy cung cấp điện. EVNSPC đặt ra mục tiêu, đến cuối năm 2018, 100% TBA 110 kV của Tổng công ty sẽ vận hành theo chế độ không người trực vận hành (chỉ còn lực lượng bảo vệ và phòng cháy chữa cháy) và đến năm 2020, 100% TBA sẽ vận hành hoàn toàn theo chế độ không người trực. Đặc biệt, EVNSPC cũng hướng tới mục tiêu, đến năm 2020, sẽ tiến hành kết nối điều khiển xa hơn 90% các thiết bị đóng cắt và các thiết bị chỉ thị sự cố trên lưới điện trung thế; kết nối dữ liệu các điện kế điện tử đọc từ xa của các TBA phân phối, khách hàng chuyên dùng và ranh giới giữa các đơn vị để và khai thác các chức năng trên hệ thống SCADA…

Vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức, nhưng EVNSPC đã và đang quyết tâm nỗ lực hiện đại hóa hệ thống lưới điện, nhằm tiếp tục nâng cao độ ổn định cung cấp điện, mang đến sự hài lòng cho khách hàng sử dụng điện.